Irak Dışişleri Bakanı’nın Rusya ziyareti, Bağdat ve Moskova arasında sorun olmadığı şeklinde yorumlansa da ortada bir sorun var: Rusya’nın petrol endüstri devi Rosneft’in Erbil’le imzaladığı işbirliği sözleşmesi
Marianna Belenkaya
Kürtler ve Iraklılar bu hafta aralarındaki krizi dindirmek, farklılıklarını gidermek için orta yol ararken, Bağdat ve Moskova da daha az düşmanlıkla da olsa aynı şeyi yapıyorlardı. Irak Dışişleri Bakanı İbrahim Caferi, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile ekonomik ilişkileri geliştirmek ve IŞİD, Tahrir El-Şam gibi radikal İslamcı gruplarla nasıl mücadele edileceğini görüşmek üzere Moskova’yı ziyaret etti. Ancak, 23-25 Ekim’de gerçekleşen ziyaretin asın odak noktası, Irak’taki merkezi hükümet ile Kürdistan Bölgesel Hükümetinin arasındaki savaşın potansiyel yankıları oldu.
Iraklı Kürtler, 25 Eylül’de gerçekleşen referandumda ezici çoğunlukla bağımsızlık yönünde oy kullandı. Bağdat ise, Kürtlerin bağımsızlık umudunun, en azından yakın bir gelecekte, önünü tıkadı. Merkezi Yönetim, IKBY’nin 2014 bu yana kontrol ettiği bölgelerin çoğunu geri aldı. Havaalanı, askeri üs ve çok değerli bir petrol sahası da Bağdat’ın kontrolüne geçmek üzere.
Rosneft rahatsızlığı
Irak Dışişleri Bakanı’nın ziyareti Moskova ve Bağdat’ın büyük problemler yaşamadığını gösteriyor gibi görünse de ortada bir adet “dikenli” soru var. Bağdat’ın Moskova’ya ilettiği tek şikayet, Rusya’nın devlet petrol endüstrisi devi Rosneft’in Erbil’le yeni sözleşme imzalaması. Irak Petrol Bakanlığı, bu konudaki şikayeti, söz konusu sözleşmeden 19 gün sonra Moskova’ya iletti. Bakanlık, raporlar olmaksızın yapılan sözleşmeleri, “Irak’ın iç meselelerine bariz müdahale” ve “Ulusal egemenliği ve uluslararası normları ihlal” olarak değerlendirdi. Rus haber ajansında yer alan bilgiye göre de Irak Petrol Bakanı Jabbar el-Luaibi, Rosneft’in sözleşmelerinin geçici olduğunu söyleyerek, “Uygulanmaya hazır değil” dedi.
Rusya IKBY’yi destekliyor mu?
Rusya, Irak Kürdistanı’nın en büyük yabancı yatırımcısı oldu. Şubat ayında Moskova, petrol satışları, jeolojik keşifler ve bölgede günlük 700 bin varil kapasiteli geniş bir nakliye sisteminin yönetimi için Erbil’le bir dizi anlaşma imzaladı. Petrol nakliye sisteminin günlük 950 bin varile kadar genişlemesi yönünde planlar yapıldı. O zamanlar kimse bundan rahatsız değildi.
Bölgedeki gelişmelerden sonra da Moskova’dan bölgeyi terk edeceği, anlaşmaları iptal edeceği yönünde herhangi bir açıklama gelmedi. Ancak bu, Rusya’nın Kürtleri desteklediği anlamına gelmiyor. Bağımsızlık meselesinde Moskova’nın şimdiye kadarki yaklaşımı da bunu ortaya koyuyor. Rus şirketleri, Kürdistan’ı özel bir statüye sahip ama Irak’ın ayrılmaz bir parçası olarak görüyorlar.
Rusya Başbakan Yardımcısı Dmitry Rogozin, Rosneft ile IKBY arasındaki anlaşmaya ilişkin, “Irak hükümeti konu hakkındaki görüşlerini dile getirebilir. Moskova’nın eylemleri Irak’ın toprak bütünlüğü ilkesine dayanıyor. Bu yüzden sadece Bağdat’taki hükümetle pazarlık yapıyoruz” dedi. Rogozin’in söyledikleri kulağa biraz garip geliyor.
18 Ekim’de, Rosneft’in Erbil’le yaptığı sözleşmenin duyurulması ardından, şirketin şefi Igor Sechin, Exxon, Chevron ve Total gibi uluslararası şirketlerin de Kürdistan’da faaliyet gösterdiğini söyledi. Sechin, “Konuşulanlar, Kürdistan hükümeti ve Irak merkezi hükümeti arasındaki iç meselelerdir. İki hükümet arasında çözülmelidir” dedi. Şirketinin çalıştığı her ülkede, yasalara uygun hareket ettiğini belirten Sechin, “Ben bir politikacı değilim, petrol üretimini organize eder ve verimli hale getiririm” ifadelerini kullandı.
Merkezi yönetim Rusya’ya baskı yapmayacak
Bölgedeki yeni durumu Rusya yaratmadı, herhangi bir sorumluluğu olduğu da söylenemez. Bununla birlikte, bölgede görev yapan işletmelerin etkin bir şekilde faaliyette olması isteniyorsa, Irak’ın da istikrarlı olması gerekiyor. Irak’ta ve Kürdistan’da çalışmak isteyen şirketlerle her iki tarafın da fikir birliğine varması gerekiyor. Moskova ile Bağdat arasında, Kürdistan meselesiyle ilgili tartışmadan çok daha fazlası var. Bağdat’ın, IŞİD’in zarar verdiği toprakları canlandırmak için yabancı yatırımcılara ihtiyacı var. Merkezi yönetim bu yüzden Bağdat ve Erbil arasında seçim yapma konusunda Moskova’ya baskı yapmayacak. Irak ve Rusya elektrik, sanayi, tarım ve inşaat gibi çeşitli alanlarda iş birliğini zaten tartışıyorlar. İki ülkenin askeri teknoloji konusunda da yakın iş birliği var. 2014’te 4 milyar doların üzerinde bir silah sözleşmesi imzaladılar. Hali hazırda Ruslar, Irak askerlerini eğitiyor.
Marianna Belenkaya
Arap araştırmacısı ve bağımsız gazeteci. 2000 yılından 2007’ye kadar Rus Dışişleri Bakanlığı basın bölümünde siyasi yorumcu olarak görev yaptı. Ardından Rusiya Al-Yaum internet sitesinde editörlük görevinde bulundu. Hala Carnegie Moskow Center’a yazılarıyla düzenli olarak katkıda bulunuyor.
